Special nummer 2: Gemeenschappelijk Wonen zonder verhuizen

Special: gemeenschappelijk wonen zonder verhuizen

Nieuws over Anders, Actief en Comfortabel

LaCoTA geeft informatie over meer dan 30 woonvarianten. Veel daarvan zijn interessant voor zowel jong als ouder. Levensloopflexibel Wonen, Thuistechnologie (Domotica), Duurzaamheid, Sociale Netwerken en Mantelzorg krijgen daarbij bijzondere aandacht.

Actieve mensen dragen bij aan vitale gemeenten, een vitale buurgemeenschap en vitale verbindingen!

In dit nummer aandacht voor gemeenschappelijk wonen:

  • Inleiding
  • Wat is gemeenschappelijk wonen?
  • Landelijke Open Dag Gemeenschappelijk Wonen
  • Gemeenschappelijk wonen van senioren
  • SchermVan als communicatiemiddel bij gemeenschappelijk wonen
  • De voordelen van SchermVan
    • De woonvarianten van LaCoTA
    • Virtuele Woongemeenschappen
    • Buurgemeenschappen
    • Gestippeld Wonen
    • Cirkelgroep: de nieuwe woonvariant van LaCoTA
      • Zoveel mensen, zoveel woonwensen
      • Inclusieve wijken en inclusieve gemeenten
      • Ondersteunende rol Buurtverbinders
      • Meer informatie, partners en verwijzingen

Inleiding

Gemeenschappelijk wonen is een woonvorm die eraan bijdraagt langer comfortabel te kunnen wonen. LaCoTA is al heel lang direct en indirect betrokken bij dit onderwerp. De laatste jaren vooral omdat wij benadrukken dat gemeenschappelijk wonen kan bijdragen aan langer comfortabel wonen. En ook omdat wij nieuwe woonvarianten hebben geïntroduceerd, waardoor je gemeenschappelijk kunt wonen zonder te verhuizen. Uiteraard staat de betrokkenheid van LaCoTA ook in het teken van onze inzet om gemeenten, wijken en buurten vitaler te maken. Want een woning is pas een fijne woning als die goed is ingebed in de buurt!

Wat is gemeenschappelijk wonen?

Gemeenschappelijk wonen is een woonvorm waarbij meerdere bewoners/huishoudens er bewust voor kiezen om samen te wonen. Hierbij beschikken de huishoudens over een eigen zelfstandige woning of wooneenheid. Daarnaast zijn er gemeenschappelijke voorzieningen en ruimtes die met elkaar gedeeld worden. Anders gezegd: gemeenschappelijk wonen is een woonvorm waarbij bewoners bewust kiezen om met elkaar te wonen, waarbij ze gemeenschappelijke voorzieningen en ruimten met elkaar delen, en altijd over een eigen zelfstandige woning of wooneenheid beschikken.

De bewoners van een gemeenschappelijk wonen-project vormen samen een vereniging waarvan de leden in gezamenlijke verantwoordelijkheid het project bewonen en zelf (mee) bepalen wie als nieuwe bewoner wordt toegelaten. Een woongroep bepaalt zelf hoe de groep woont en leeft. Zodoende heeft elke woongroep een eigen karakter. Toch zijn er ook gedeelde eigenschappen te benoemen, zo zijn begrippen zelfstandigheid en zelfwerkzaamheid gekoppeld aan saamhorigheid. Ook wordt er in een project gemeenschappelijk wonen uiteraard nagedacht over hoe zorg geregeld kan worden. Het wonen in een gemeenschap of groep betekent (tenminste) dat er onder de bewoners bereidheid is tot gezamenlijke activiteiten en wederzijdse hulp. Het gaat daarbij niet om mantelzorg, maar om burenhulp in de meest ruime zin van het woord.

Landelijke Open Dag Gemeenschappelijk Wonen

De Vereniging Gemeenschappelijk Wonen stelt dat gemeenschappelijk wonen van grote waarde kan zijn voor de samenleving en de verbinding tussen mensen. Bij gemeenschappelijk wonen is sprake van saamhorigheid, maar is privacy ook een uitgangspunt. De woonvorm houdt mensen redzaam en langer gezond. Ook verhoogt het welbevinden, omdat het veiligheid bevordert en eenzaamheid tegengaat. De Vereniging spreekt in dat kader over samen-redzaamheid.

De Vereniging Gemeenschappelijk Wonen organiseert jaarlijks een open dag. Deze GemeenschappelijkWonenDag vindt plaats op de derde zaterdag in mei. Tijdens deze dag zetten ruim 200 woongemeenschappen in Nederland - en elders in Europa - hun deuren uitnodigend open. De deelnemende woongemeenschappen verwelkomen op deze dag kandidaten voor hun wachtlijst en andere belangstellenden. Op de website van de Vereniging Gemeenschappelijk Wonen is vooraf te vinden welke projecten meedoen aan de GemeenschappelijkWonenDag.

Gemeenschappelijk wonen van senioren

In principe is gemeenschappelijk wonen niet aan leeftijd gebonden, tenzij groepen zelf beperkingen afspreken. In Nederland zijn veel projecten gemeenschappelijk wonen specifiek voor en door senioren. Binnen de Landelijke Vereniging Gemeenschappelijk Wonen van Ouderen (LVGO) zijn meer dan 150 van zulke projecten verenigd. De LVGO is al ruim 30 jaar de landelijke belangenbehartiger speciaal voor het gemeenschappelijk wonen van ouderen. De vereniging is van mening dat het gemeenschappelijk wonen grote (en aantoonbare) voordelen heeft, zo blijven bewoners scherp en actief, en hebben zij het gevoel ergens bij te horen. De bewoners kunnen ook langer en comfortabeler zelfstandig blijven wonen zonder te vereenzamen.

SchermVan als communicatiemiddel bij gemeenschappelijk wonen

SchermVan is een door LaCoTA ontwikkelde app/web. Deze app/web integreert verschillende functionaliteiten op gebieden als huisautomatisering, dienstverlening, zorgverlening en ondersteuning. Met SchermVan is het zodoende mogelijk om binnen één enkele app/web te beeldbellen, de verwarming aan te sturen, zorgverleners te alarmeren, vervoer van deur tot deur te regelen en boodschappen te laten bezorgen.

Ook het virtueel platform Trefpunt is via SchermVan snel en gemakkelijk bereikbaar. Met dit platform wil LaCoTA mensen (met name 50-plussers) in de gelegenheid stellen hun sociale netwerk uit te breiden. Mensen kunnen elkaar onder meer vinden op basis van interesses of woonplaats. Denk daarbij aan mailen binnen de besloten site, maar ook aan het fysiek ontmoeten van andere deelnemers om samen activiteiten te ondernemen. Gemeenschappelijke activiteiten kunnen gericht zijn op ontmoeting (samen eten, hobby's) maar bijvoorbeeld ook op gezamenlijk organiseren van woonservice-diensten zoals boodschappen- en maaltijdservices. Trefpunt kan mensen zelfs samenbrengen als het gaat om gezamenlijke renovatie, het plaatsen van zonnepanelen en de inkoop van groene stroom.

De voordelen van SchermVan

De naadloze integratie van diverse functionaliteiten op SchermVan is niet het enige dat de app/web uniek maakt. Er zijn meer aspecten:

  • De app/web is gratis voor gebruikers.
  • Alle modulen van XS-Comfort kunnen worden bediend, niet alleen vanuit een smartphone maar ook vanuit een comfort-tablet.
  • Een tablet is voor veel ouderen gemakkelijker te bedienen dan een smartphone. En een dedicated tablet loopt niet vol met eindeloos veel apps.
  • Na registratie wordt er bij de button “gemeente” automatisch een link gemaakt naar relevante gemeentelijke informatie over de Wmo en Langer Comfortabel Wonen van de gemeente waarin de gebruiker woont.
  • De aanvraag en de inrichting van SchermVan kan - ook voor mensen die plots (meer) zorgbehoevend worden - snel georganiseerd worden, bijvoorbeeld door een familielid, zelfs wanneer deze zich aan de andere kant van het land bevindt.
  • De geïntegreerde functionaliteiten betekenen een ontlasting voor de communicatie van en met mantelzorgers.
  • De standaard is open source, zodat veel domotica-modulen er gemakkelijk mee kunnen communiceren en de kosten laag blijven.
  • De achterliggende protocollen zijn gericht op privacy. Zodoende is zorgcommunicatie via SchermVan veilig en betrouwbaar.

De woonvarianten van LaCoTA

LaCoTA promoot een aantal vormen van gemeenschappelijk wonen waarbij je niet noodzakelijk hoeft te verhuizen naar een ander gebouw. Je kunt blijven wonen in je eigen woning. De woningen/appartementen binnen deze vormen kunnen verspreid in de wijk staan. Het is echter wel zo dat hoe dichter bij elkaar, hoe gemakkelijker het opzetten en onderhouden van een woongemeenschap is. We lichten vier woonvormen uit:

A) Virtuele Woongemeenschappen

Hierboven bespraken we Trefpunt al als onderdeel van SchermVan. Met Trefpunt wil LaCoTa mensen (met name 50-plussers) in de gelegenheid stellen hun sociale netwerk uit te breiden. Mensen kunnen elkaar onder meer vinden op basis van interesses of woonplaats. Deelnemers aan Trefpunt die een stapje verder willen gaan, kunnen zich organiseren binnen een Virtuele Woongemeenschap. Dit is een woongemeenschap die onderling contact heeft via internet. Door beeldbelcontact kunnen de deelnemers elkaar spreken (en desgewenst ook zien). De deelnemers binnen de Virtuele Woongemeenschap vinden het belangrijk om naar elkaar om te kijken, bijvoorbeeld door elkaar te helpen bij het kiezen van oplossingen voor zorg en dienstverlening, en het gebruik van thuistechnologie.

Een Virtuele Woongemeenschap is dus een woonvorm waarbij de leden elkaar ontmoeten via internet. Dat kan via Trefpunt op SchermVan, maar ook door gebruik te maken van de andere functionaliteiten van de app/web, zoals (beeld)bellen. De virtuele groepen kunnen zich desgewenst verder ontwikkelen tot feitelijke Buurgemeenschappen.

B) Buurgemeenschappen

Voor mensen die dichterbij elkaar wonen, kan een zogenoemd Buurgemeenschap interessant zijn. De woningen binnen een Buurgemeenschap kunnen verspreid in een wijk staan of binnen een bepaalde straal liggen. De mensen wonen dus weliswaar niet in hetzelfde gebouw, maar een Buurgemeenschap heeft vaak wel een eigen vaste buurtkamer of ontmoetingsruimte. Gemeenschappelijke activiteiten kunnen gericht zijn op ontmoeting (samen eten, sporten, wandelen, bezoek aan bioscoop of theater, en het beoefenen van hobby’s), maar ook op het naar elkaar omzien en elkaar ondersteunen in het gebruik van thuistechnologie. Het doel daarbij is natuurlijk om langer comfortabel thuis te kunnen blijven wonen. Ook kun je denken aan gezamenlijke inkoop van woonservicediensten, zoals boodschappendiensten en maaltijdservices. Het kan zelfs gaan om gezamenlijke renovatie, het plaatsen van zonnepanelen en de inkoop van groene stroom. Het initiatief gaat van buurtbewoners zelf uit. Dit in tegenstelling tot Cirkelgroepen die vooral worden aangeboden door zorgaanbieders.

C) Gestippeld Wonen

Gestippeld Wonen is een Buurgemeenschap/woongroep/woongemeenschap waarvan de woningen/appartementen zich binnen één gebouw bevinden. De leden van de woongroep wonen met medebewoners in het complex samen. Daar wonen dus ook mensen die niet tot de woongroep behoren. Een enkele keer bewonen de deelnemers een geheel aaneengesloten blok van het complex. In dat geval spreken we ook wel van Harmonica Wonen. De groep huurt (of koopt) een extra ruimte - eventueel een extra appartement – om gemeenschappelijke activiteiten uit te voeren. Hierbij kun je denken aan koffiedrinken, koken, eten en hobby’s delen. Gestippeld Wonen is veelal eenvoudig, betaalbaar en snel te realiseren. Bewoners zelf, maar ook de gemeente of de woningcorporatie, kunnen het initiatief nemen voor het starten van zo’n woongemeenschap.

D) Cirkelgroep: nieuwe woonvariant bij LaCoTA

Cirkelgroepen zijn Buurgemeenschappen. Echter het opstarten en de verantwoordelijkheid voor continuïteit ligt minder nadrukkelijk bij buurtbewoners zelf maar bij:

  • Zorgcoöperatie/verzorgingshuis
  • Project Gemeenschappelijk Wonen
  • Vereniging van Eigenaren/serviceflat
  • Afdeling van een serviceorganisatie of woonconsumentenorganisatie
  • Huurdersvereniging of cliëntenraad
  • Buurthuis/horecavestiging
  • Wijkleerbedrijf

Zoveel mensen, zoveel woonwensen

Alle mensen willen comfortabel wonen en senioren willen daarnaast het liefst lang in hun eigen woning blijven wonen. Zodoende is het zaak stil te staan bij ieders persoonlijke woonwensen. Uit onderzoek blijkt dat mensen er zeer diverse ideeën op na houden wat betreft hun ideale woning en woonomgeving. De ene senior kan bijvoorbeeld nog volledig zelfstandig leven, terwijl een leeftijdsgenoot een grote zorgbehoefte heeft. Wel zijn er duidelijke verschillen te benoemen tussen generaties, zo is het opleidings- en welstandsniveau toegenomen en zijn huishoudens meer divers geworden (meer echtscheidingen, en minder en later gekregen kinderen). De generatie babyboomers heeft geheel andere woonwensen dan de huidige generatie ouderen. Toekomstige ouderen zijn steeds kritischer en zullen alleen worden verleid door een kwalitatief aanbod dat aansluit op hun wensen en behoeften. Zij zijn niet meer tevreden met een standaard seniorenwoning. Steeds meer gaat het om het sociaal welbevinden: de woning is de uitvalsbasis voor deelname in de samenleving. Deze veranderde waarden geven meer draagvlak voor thuistechnologie en e-health; meer dan eerdere generaties omarmen babyboomers technologie als dat hen helpt om zelfstandig te blijven en nieuwe dingen te ontdekken.

Ouderen kunnen verder onder meer ingedeeld worden aan de hand van hun afkomst, zo willen met name Turkse en Marokkaanse ouderen vaak een ruime hal en een toilet dat niet gelegen is in de badkamer. Surinaamse ouderen hechten op hun beurt veel belang aan een ruime keuken. Oudere migranten gaan er vaker vanuit dat ze (later) veel visite krijgen die wellicht blijft slapen, zodat zij graag willen dat de woning beschikt over een logeerkamer. Daarnaast verschillen woonwensen van senioren sterk per regio. Zo blijken woningzoekenden van 65-74 jaar in de ene regio (Amsterdam) nog minstens zo geïnteresseerd in een normale woning als in een seniorenwoning, terwijl in een andere regio (Wageningen e.o.) woningzoekenden van 55-64 jaar al relatief veel interesse hebben in een seniorenwoning.

Een veelgebruikt onderscheid betreft een indeling in drie groepen: blijvers, kiezers en moeters. De meeste ouderen zijn “blijvers”, die thuis blijven wonen en aanpassingen aan het huis zoveel mogelijk zelf regelen. Deze groep wordt onder andere door extramuralisering steeds groter. Een groot deel van de groep blijvers wil wel verhuizen, maar doet dit niet omdat de aangeboden woningen niet aan de eisen voldoen. De ouderen zijn kritisch en verwend: ze wonen in de groene, stille wijken uit de jaren zestig en zeventig. De categorie “kiezers” heeft voldoende (financiële) middelen en zijn in goede gezondheid, zodat ze vrij zijn om te kiezen voor een bepaalde vorm van wonen en/of zorg. Deze groep kiest er veelal voor om nog een laatste stap in de wooncarrière te zetten. Zij zoeken naar een ruime, luxe woning in de nabijheid van winkels en openbaar vervoer. Daarentegen hebben senioren in de categorie “moeters” vaak geen keuzemogelijkheid meer. Hun gezondheid en zorgbehoefte zorgen ervoor dat een intramurale opname onvermijdelijk is, ondanks dat ook deze senioren veelal liever thuis zouden willen wonen.

Inclusieve wijken

LaCoTA wil bijdragen aan de totstandkoming van inclusieve wijken. Voor het wonen in wijken betekent dit niet alleen dat er voldoende levensloopbestendige woningen zijn, ook de toegankelijkheid van de openbare ruimte is van belang. Met andere woorden: toegankelijk voor mensen in een rolstoel en voor mensen met een rollator. Daarnaast zullen mensen steeds meer gebruik gaan maken van thuistechnologie en e-health-oplossingen, zodat er hogere eisen gesteld zullen worden aan internetverbindingen.

LaCoTA wil samen met gemeenten bevorderen dat gemeentelijke Allianties ondersteunend en verbindend bijdragen aan de uitvoering van een gemeentelijk traject Langer Comfortabel Wonen. In 2016 heeft LaCoTA daarvoor een eerste inspiratiedraaiboek samengesteld voor de gemeenten Amersfoort, Ede en Harderwijk. In de twee jaar erna is hard gewerkt aan het realiseren van de app/web SchermVan. Daarmee kunnen mensen o.a. op een eenvoudige manier toegang krijgen tot alle relevante gemeentelijke informatie over Langer Comfortabel Wonen en kan gemakkelijk personenalarmering, comfortdiensten en zorgcommunicatie geregeld worden.

Een VN-verdrag “Handicap” geeft mensen met een beperking of ongemak gelijke kansen. Het verdrag pleit voor toegankelijkheid in de ruimste zin van het woord. Dat betekent dat het gaat om toegankelijkheid voor mensen met een beperking op alle fronten van het leven, zoals werk, onderwijs, inkomen, zorg en ondersteuning, wonen en sport. Vooral op de thema’s wonen, zorg en ondersteuning draagt LaCoTA bij aan het realiseren van de doelstellingen van het VN-verdrag.

Ieder(in), een landelijke koepel van organisaties van mensen met een beperking, zet zich in het bijzonder in om ervoor te zorgen dat er vanaf nu generaties opgroeien die meer inclusie kennen dan de generaties voor hen. Want op hoe jongere leeftijd je volwaardig mee kunt doen, hoe langer dat doorwerkt in de rest van je leven en hoe dichterbij een inclusieve samenleving komt. Ieder(in) vertegenwoordigt direct en indirect 2 miljoen leden! Reden voor LaCoTA om graag met deze organisatie samen te werken bij het realiseren van inclusieve wijken en inclusieve gemeenten.

Voor LaCoTA ligt het accent bij de samenwerking op:

  1. Bevorderen dat de gemeente een heldere infopagina over Langer Comfortabel Wonen samenstelt en actueel houdt (LaCoTA heeft daarvoor een format geschreven).
  2. Bieden van basisondersteuning per gemeente bij de uitvoering van een “Gemeentebreed traject Langer Comfortabel Wonen” (LaCoTA heeft daarvoor een format geschreven).
  3. Bieden van basisondersteuning per zorgaanbieder die een licentie heeft op de app/web SchermVan
  4. Onder de ondersteuning binnen de gemeente valt ook het stimuleren van buurtverbinding en leggen van koppelingen op buurtniveau met modulen uit het gemeentelijk traject Langer Comforttabel Wonen.
  5. Bevorderen van Train de Trainertrajecten voor Buurtverbinders, Buurgemeenschappen, Cirkelgroepen rond zorgaanbieders, Digicoaches, Domoticabrigadiers, welzijnsorganisaties en woningcorporaties
  6. Organiseren van de “Plus” (ervaring opdoen met thuistechnologie) bij Wijkleerbedrijven.

Ondersteunende rol Buurtverbinders

LaCoTA wil onder meer een netwerk opbouwen van Buurtverbinders. Dat kunnen getrainde vrijwilligers zijn die zich aanmelden via Trefpunt, maar ook getrainde vrijwilligers van andere woonzorgconsumentenorganisaties. Deze Buurtverbinders kunnen huisbezoeken doen en voeren daarbij desgewenst een woonscan uit. Deze woonscan is een van de modulen in onze projecten Langer Comfortabel Wonen. Met behulp van een woonscan wordt geïnventariseerd wat gedaan kan worden om de huidige woning veiliger en comfortabeler te maken. Indeling, ergonomische aanpassingen, verlichting, domotica, thuistechnologie, beeldbelcommunicatie en energiebesparende maatregelen komen in de woonscan aan de orde. Daarnaast kan de woonscan gebruikt worden als doorverwijzing naar een Wmo-consulent, ergotherapeut, seniorencoach en eerstelijnszorgverlener.

De woonscan kan ook uitmonden in een aanbeveling eenvoudige basismodulen van SchermVan te gaan gebruiken. Denk aan het gebruik van een button voor sociale personenalarmering, rookmelder, personenalarmering met een meldkamer als achterwacht, oproep wijkzorg, zorgcommunicatie, deelname Buurgemeenschap, gebruik van een comfort-tablet of de app “SchermVan” op smartphone.

Voor het uitvoeren van een woonscan kunnen soms studenten van een Hogeschool, ROC en of Wijkleerbedrijf (al dan niet samen met een LaCoTA Buurtverbinder) ingezet worden.

Meer informatie, partners en verwijzingen

Aanmelden bij een project Virtueel Wonen, Buurgemeenschap of Cirkelgroep? Dat kan via Trefpunt: https://www.mijntrefpunt.nl/

 Landelijke Vereniging Gemeenschappelijk Wonen van Ouderen (LVGO): https://www.lvgo.nl/

Vereniging Gemeenschappelijk Wonen (alle leeftijden alle vormen): http://www.gemeenschappelijkwonen.nl/

Meer woonvarianten (waaronder geclusterde woonvormen met zorggarantie). Kijk op LaCoTA woonvarianten: https://www.lacota.nl/anders-en-actief-wonen/woonvarianten/

Ieder(in), landelijke koepel van organisaties van mensen met een beperking: https://iederin.nl/