Special nummer 5: Mantelzorg, respijtzorg en comfortabel verblijven tijdens je vakantie (Herziene versie)

(Laatst bewerkt 12-11-2022)

o             Werkdruk bij mantelzorgers

o             Ondersteuning voor mantelzorgers

o             Respijtzorg

o             Tegemoetkoming kosten van respijtzorg

o             Soorten respijtzorg buitenshuis

o             Vakantiebungalows

o             Zorghotels

o             Groepsvakantie voor (virtuele) woongemeenschappen

o             Tiny Little Houses in het groen

o             Mantelzorgwoningen bij boerderijen

o             De app/web SchermVan

o             Comfortabel genieten van de eigen buurt

o             Meer informatie, partners en verwijzingen

Werkdruk bij mantelzorgers

Senioren en zorgbehoevenden blijven steeds langer in hun eigen woning wonen. Dat komt onder andere door hun eigen wensen, een groeiend tekort aan verzorgend personeel en wijzigingen in het overheidsbeleid. Het netwerk van de hulpvrager, waaronder mantelzorgers, moet hierdoor steeds meer ondersteuning en zorg geven. Sterker nog: de mantelzorger is vaak de doorslaggevende factor die het (comfortabel) thuis blijven wonen mogelijk maakt. Meer dan 1 op de 3 Nederlanders (16+) gaven in 2016 mantelzorg (circa 4,4 miljoen mantelzorgers)!

Mantelzorgers voelen zich meestal nuttig, nodig, gewaardeerd en belangrijk. De belasting en verantwoordelijkheden van het verzorgen, kunnen echter ook leiden tot emotionele, psychologische en fysieke stress, en andere klachten bij mantelzorgers. De meest voorkomende symptomen van zorgstress betreffen vermoeidheid, slapeloosheid, maagproblemen, depressiviteit en woede. Verder hebben mantelzorgers vaak beperktere tijd voor hun eigen sociale leven, beschikken ze over minder vrije tijd, en komen ze minder toe aan rust en recreatief bewegen. Ten slotte vraagt de onvoorspelbaarheid van veel (chronische) ziektebeelden een hoge waakzaamheid van de mantelzorger. Dit kan weer leiden tot secundaire spanning op het werk en in het (eigen) gezin.

Ondersteuning voor mantelzorgers

Het vermogen tot mantelzorgen neemt af bij toename van stress en depressie. Buiten het negatieve effect op de mantelzorger zelf, zijn er soms ook negatieve effecten op de zorgvrager. Zo kan zorgstress bij de mantelzorger leiden tot depressie bij de zorgvrager, waardoor het niveau van zijn of haar functioneren verder afneemt dan op basis van leeftijd of ziektebeeld verwacht mag worden.

Om effectief te kunnen blijven mantelzorgen, is ondersteuning ook voor mantelzorgers soms preventief gewenst of zelfs noodzakelijk. Niet alleen voor de mantelzorger zelf, want ondersteuning helpt er ook voor zorgen dat hun naasten zo lang mogelijk (comfortabel) thuis kunnen blijven wonen. Er zijn verschillende manieren waarop mantelzorgers ondersteund kunnen worden, bijvoorbeeld met steungroepen, (technologische) hulpmiddelen en respijtzorg.

Respijtzorg

Respijtzorg is een tijdelijke vervanging van mantelzorg. Iemand anders neemt de taken over, zodat de mantelzorger even tijd heeft om andere dingen te doen. Bijvoorbeeld als een mantelzorger op vakantie wil. Respijtzorg helpt voorkomen dat een mantelzorger overbelast raakt. Er zijn verschillende vormen van respijtzorg, zoals hulp aan huis en opvang buitenshuis, bijvoorbeeld dagopvang of logeeropvang. Respijtzorg kan zowel professionele zorg als vrijwilligerszorg betreffen. Soms is structurele vervangende zorg mogelijk: de mantelzorger heeft dan bijvoorbeeld één dag per week geen zorgtaken, omdat de zorgvrager naar een dagopvang gaat. Ook kan het gaan om een gezamenlijke vakantie van de mantelzorger en de zorgvrager, waarbij de zorg op het vakantieadres door derden wordt overgenomen. Hierdoor kan de mantelzorger ontspannen, tot rust komen en desgewenst eigen activiteiten ondernemen.

Respijtzorg vormt een belangrijk onderdeel van de ondersteuning die gemeenten mantelzorgers kunnen bieden.

Tegemoetkoming kosten van respijtzorg

Respijtzorg is soms gratis, bijvoorbeeld als het om vrijwilligerswerk gaat. Als er wel kosten aan verbonden zijn, kan de mantelzorger die mogelijk vergoed krijgen. Professionele respijtzorg kan worden vergoed door de gemeente, het zorgkantoor of de zorgverzekeraar.

• Gemeente: als de zorgvrager Wmo-ondersteuning krijgt, is vergoeding vanuit de gemeente mogelijk. In dat geval kan de mantelzorger respijtzorg aanvragen bij de gemeente. Hiervoor geldt een eigen bijdrage van maximaal 17,50 euro per vier weken.
• Zorgkantoor: als de zorgvrager zorg vanuit de Wlz krijgt via een pgb, kan vanuit dat budget respijtzorg ingekocht worden. In dit geval moet het zorgkantoor de zorgbeschrijving en het zorgcontract goedkeuren van de pgb-logeeropvang.
• Zorgverzekeraar: sommige zorgverzekeraars vergoeden respijtzorg geheel of gedeeltelijk binnen de aanvullende verzekering.

Soorten respijtzorg buitenshuis

Vakantiebungalows

Voor veel senioren en mensen met een beperking is het niet altijd gemakkelijk om een geschikt vakantieverblijf te vinden. Daar is de laatste jaren gelukkig wel verandering in gekomen, zo is het aanbod van aangepaste en rolstoelvriendelijke bungalows sterk toegenomen. Zowel bij Center Parcs, als Roompot en Landal kun je nu op verschillende vakantieparken aangepaste en rolstoelvriendelijke bungalows reserveren. Het is wel raadzaam om goed te kijken welke aanpassing je nodig hebt, aangezien de aanpassing per bungalow verschilt.

LaCoTA is van mening dat er aan het comfort in vakantiebungalows nog veel meer verbeterd kan worden als gebruik gemaakt zou worden van de app/web SchermVan.

Zorghotels

Een zorghotel is qua vormgeving eigenlijk grotendeels vergelijkbaar met een “gewoon” hotel. Het (zorg)hotel beschikt over appartementen of kamers die geschikt zijn voor een kort verblijf met zorg, zo is er 24 uur per dag dienstverlening en zorgverlening. De zorg vindt vaak op afroep plaats via een thuiszorgorganisatie. De meeste mensen kennen zorghotels voornamelijk als plek om bij te komen en te revalideren na opname in het ziekenhuis. Ziekenhuizen willen de verblijfsduur van patiënten steeds verder beperken. Maar niet elke patiënt kan meteen terug naar huis, bijvoorbeeld omdat de inrichting (trappen, drempels, etc.) van de woning nog niet optimaal is. In zo’n situatie vervult een zorghotel een tussenstap. Een zorghotel kan ook uitkomst bieden in het kader van respijtzorg. De zorgvrager kan individueel verblijven, maar er zijn ook mogelijkheden voor zorgvrager en mantelzorger samen.

In Nederland zijn er zo’n 100 zorghotels met samen meer dan 1.500 kamers. Websites als www.zorghotels.eu en www.zorghotels.nl inventariseren deze hotels.

Ook zijn er hotelkamers binnen zorginstellingen zie: https://www.woonz.nl/woningen/hotelkamer

Groepsvakantie voor (virtuele) woongemeenschappen

Gemeenschappelijk wonen is een woonvorm waarbij meerdere bewoners/huishoudens er bewust voor kiezen met elkaar te wonen. Hierbij beschikken de huishoudens uitdrukkelijk wel over een zelfstandige woning of wooneenheid. Daarnaast zijn er gemeenschappelijke voorzieningen en ruimtes die met elkaar gedeeld worden. Anders gezegd: gemeenschappelijk wonen is een woonvorm waarbij bewoners bewust kiezen om met elkaar te wonen, waarbij ze gemeenschappelijke voorzieningen en ruimten met elkaar delen, maar wel over een zelfstandige woning of wooneenheid blijven beschikken.

De bewoners van een gemeenschappelijk wonen-project vormen samen een vereniging waarvan de leden in gezamenlijke verantwoordelijkheid het project bewonen en zelf (mee) bepalen wie als nieuwe bewoner wordt toegelaten. Men bepaalt zelf hoe de groep woont en leeft. Zodoende heeft elke woongemeenschap een eigen karakter. Toch zijn er ook gedeelde eigenschappen te benoemen, zo zijn begrippen als “zelfstandigheid” en “zelfwerkzaamheid” er gekoppeld aan “saamhorigheid”. Hoewel een woongemeenschap absoluut geen zorginstelling is, wordt er wel nagedacht over hoe zorg geregeld kan worden. Het wonen in een gemeenschap of groep betekent (tenminste) dat er onder de bewoners bereidheid is tot wederzijdse hulp en gezamenlijke activiteiten, waaronder soms ook het samen op vakantie gaan.

LaCoTA promoot een aantal vormen van gemeenschappelijk wonen waarbij je niet noodzakelijk hoeft te verhuizen naar een ander gebouw. Je kunt blijven wonen in je eigen woning. De woningen/appartementen binnen deze woongemeenschap kunnen verspreid in de wijk staan. Het is echter wel zo dat hoe dichter men bij elkaar woont, hoe gemakkelijker het opzetten en onderhouden van een woongroep is. Het contact tussen deelnemers aan een woongemeenschap kan echter ook (grotendeels) online verlopen. We spreken in dat geval wel over een virtuele woongemeenschap. Dit is een woongemeenschap die onderling contact heeft via internet. Door beeldbelcontact kunnen de deelnemers elkaar spreken en (desgewenst) zien. De deelnemers binnen de virtuele woongemeenschap vinden het - net als in een fysieke woongemeenschap - belangrijk om naar elkaar om te kijken. Je aansluiten bij een virtuele woongemeenschap kan de druk op manterzorgers verlagen.

Tiny Houses in het groen

Een Tiny House is een nieuwe woonvorm met een duidelijke filosofie. Kleine, maar volwaardige vrijstaande woningen, vaak met een zo klein mogelijk ecologische voetafdruk. Tiny Houses staan veelal op een (tijdelijke) fundering, maar er zijn ook modellen die nog gemakkelijker te verplaatsen zijn. “Minder huis, meer leven”, is het motto. Tiny Houses zijn permanent bewoonbaar, maar ook uitstekend geschikt voor een vakantie. Vaak vind je de kleine huisjes namelijk middenin de natuur. Daarmee bieden ze de perfecte plek om tot rust te komen. Het is een misvatting dat je in een Tiny House automatisch inlevert op comfort. Veel modellen zijn van alle gemakken voorzien en doen zeker niet onder voor een “normale” vakantiewoning. Tiny Houses zijn er in Nederland inmiddels in allerlei soorten en maten.

Mantelzorgwoningen bij boerderijen

Veel senioren kennen LaCoTA via onze voorloper Stichting Wonen van Senioren op Boerderijen. Doelstelling van die stichting was het vitaliseren van het wonen op het platteland en van historische boerderijen in het bijzonder. Een kleine woning kan uitstekend een extra wooneenheid opleveren voor een driegeneratie samenlevingsverband. Soms zal dat slechts tijdelijk gewenst zijn. Het gezin met kinderen woont daarbij meestal in de woonboerderij en een zorgbehoevend familielid woont in de kleine “mantelzorgwoning”. Voor het plaatsen van een mantelzorgwoning krijgt men bijna altijd ontheffing van de bepalingen van het bestemmingsplan.

Op de website www.zorgboeren.nl staan inmiddels 183 boerderijen die logeeropvang bieden. Daarvan bieden 63 boerderijen logeeropvang voor ouderen, 51 voor dementerenden en 66 voor mensen met een burn-out. Het is ons niet bekend of voor de opvang ook gebruik gemaakt wordt van losse "mantelzorgwoningen" op het erf. En of het fenomeen Tiny Houses gebruikt wordt als mantelzorgwoning. Daarbij speelt uiteraard ook de vraag hoe meewerkend gemeenten zijn om deze extra "verblijfseenheden" bij te plaatsen.

Met een mantelzorgwoning worden diverse doelen tegelijkertijd bereikt:

• Tegemoetkoming aan woonzorgconsumenten die hun zorg graag regelen in een groene omgeving
• Tegemoetkoming aan het driegeneratie samenlevingsverband waarin men graag de zorg voor een familielid dicht bij huis organiseert
• (Tijdelijk) extra inkomstenbron voor de eigenaar van een vaak dure woning in het buitengebied
• Vitaliseren van het platteland; meer bewoners die kunnen genieten van het wonen in een groene omgeving en gebruikmaken van plaatselijke dienstverleners
• Impuls voor het bewoonbaar houden of bewoonbaar maken van boerderijen

Aanbieders van deze logeeropvang moeten zich overigens vooraf goed afvragen of zij het aankunnen de verplichtingen over en weer waar te maken. Houd daarbij vooraf duidelijk voor ogen dat het verlenen van deze vorm van mantelzorg/respijtzorg heel belastend kan zijn. Wie A zegt, wil ook graag B blijven zeggen. Organiseer daarom tijdig de professionele schil van de zorg en voldoende achterwacht.

LaCoTA geeft hoge prioriteit aan de insteek comfortabel wonen. Met moderne slimme thuistechnologie kan veel zorgcommunicatie vereenvoudigd worden. Met beeldbeltechniek is een deel van de zorg heel “persoonlijk” vanuit een zorgcentrale op afstand te organiseren. Met schaalbare personenalarmering is de veiligheid van thuis wonen te vergroten. En soms bieden zorgaanbieders zelfs “Verzorgingshuiszorg Thuis” en “Ziekenhuiszorg Thuis”. De app/web SchermVan kan de zorgcommunicatie organiseren die daarvoor noodzakelijk is.

De app/web SchermVan

SchermVan is een door LaCoTA ontwikkelde app. Onze app integreert verschillende functionaliteiten op gebieden als huisautomatisering, dienstverlening, zorgcommunicatie en ondersteuning. Met SchermVan is het zodoende mogelijk om binnen één enkele app te beeldbellen, de verwarming aan te sturen, zorgverleners te alarmeren, vervoer van deur tot deur te regelen en boodschappen te laten bezorgen. Ook het virtueel platform Trefpunt is onderdeel van de app.

Al deze functionaliteiten zijn via SchermVan snel en gemakkelijk bereikbaar. Voorheen waren daarvoor verschillende apparaten, apps of afstandsbedieningen nodig. Met SchermVan hebben gebruikers echter aan één app voldoende. Geen losstaande oplossingen, maar één eenvoudige en betaalbare oplossing. Daarbij is het voor de gebruiker ook mogelijk zelf te bepalen welke functionaliteiten geïnstalleerd worden. Het aanbod wordt dus afgestemd op de wensen van de gebruiker. Dat kan zo uitgebreid of zo beperkt als deze zelf wil. Per gemeente kunnen welzijnsorganisaties en zorgaanbieders die lijst ook nog verder aanvullen met plaatselijke leveranciers. Het SchermVan kan geïnstalleerd worden op (Android) tablet, PC, smart-tv en smartphone.

Comfortabel genieten van de eigen buurt

De meerderheid van de Nederlanders gaat in eigen land op vakantie. Het gaat daarbij niet alleen om een weekendtrip, maar ook om vakanties van meerdere weken. Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek over het vakantiegedrag van Nederlanders laten zien dat in 2018 een kleine dertien miljoen mensen samen 23 miljoen keer op vakantie gingen. Bijna de helft van deze reizen, zo'n tien miljoen, vond plaats in eigen land. Veel late beslissers laten hun vakantiebestemming afhangen van het weer. Tijdens een warme zomer blijven zij graag in eigen land.

Je vakantie in Nederland vieren, heeft ook grote voordelen, denk alleen maar aan de korte reistijd. Daarnaast is een vakantie in eigen land vaak ook een echte “familievakantie”. Doordat de vakantie dichtbij huis gevierd wordt, kunnen er gemakkelijk mensen langskomen, ook al is dat maar voor een dagje. Veel mensen verkiezen zodoende een bungalow of vakantiehuisje: doordat er genoeg ruimte is, heeft iedereen een eigen kamer. Ook worden deze accommodaties steeds comfortabeler. Ten slotte: soms vergeten we wel eens hoe mooi ons eigen land is. Er zijn nog genoeg plekken die je waarschijnlijk nog nooit bezocht hebt en die je enorm kunnen verrassen.

Meer informatie, partners en verwijzingen

-                  Op https://www.bungalowparkoverzicht.nl/mindervaliden-vakanties/ vind je een overzicht van aangepaste vakantieparken en bungalows. Daarnaast zijn ook de belangrijkste aanpassingen per bungalow opgenomen.

-                  In Nederland zijn er zo’n 100 zorghotels met samen meer dan 1.500 kamers. Websites als www.zorghotels.eu en www.zorghotels.nl inventariseren deze hotels.

-                  Op de website www.zorgboeren.nl staan inmiddels 183 boerderijen die logeeropvang bieden. Daarvan bieden 63 boerderijen logeeropvang voor ouderen, 51 voor dementerenden en 66 voor mensen met een burn-out.

-                  Op de website www.vakantieboerderijen.nl staan 500 adressen. Op deze site ontbreekt echter informatie per boerderij over het aspect comfort, zorg en dienstverlening.

-                  Informatie voor mantelzorgers: https://www.mantelzorg.nl/

-                  Leverancier van (tijdelijke) mantelzorgwoningen: www.barli.com

-                  Meer info over mantelzorgwoningen:  http://www.lacota.nl/dienstverlening/mantelzorgwoning

Of ga naar het katern in Klein Wonen Magazine: https://kleinwonenmagazine.nl/wp-content/uploads/2019/07/KWM-5.pdf met daarin een blog van Wim G. Kromwijk, directeur van LaCoTA. Ga naar blz 48 en verder.